154. rocznica wybuchu Powstania Styczniowego

154 lata temu miał miejsce największy niepodległościowy zryw narodu polskiego. Stowarzyszenie Pro Patria wraz z władzami samorządowymi oraz mieszkańcami Dobrzykowa i okolic uczciło rocznicę wydarzeń, które do historii przeszły pod nazwą Powstania Styczniowego.

W niedzielny wieczór o godzinie 17:30 , na dobrzykowskim cmentarzu wszechogarniający mrok rozświetliły dziesiątki pochodni. To mieszkańcy Dobrzykowa, Gąbina, Płocka, Gostynina i okolic wraz z organizatorami – Stowarzyszeniem Pro Patria, spotkali się by uczcić 154. rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego. Uroczystość, zorganizowana w nastrojowej, pełnej zadumy atmosferze spotkała się z dużym zainteresowaniem. W obchodach uczestniczyli Burmistrz Miasta i Gminy Gąbin Krzysztof Jadczak, przedstawiciele pobliskich szkół, strażacy, duchowni a także mieszkańcy  ziemi gąbińskiej, płockiej i gostynińskiej. Były także poczty sztandarowe oraz grupy rekonstrukcyjne w mundurach z epoki. Według organizatorów tego wieczoru pod  mogiłą powstańców styczniowych w Dobrzykowie znalazło się  ponad 150 osób. 

Obchody rozpoczęły się od modlitwy za poległych powstańców. Prowadzili ją ks. proboszcz Jarosław Ferenc oraz ks. Wojciech Kućko. Głos zabrał również Burmistrz Krzysztof Jadczak, który wyraził wdzięczność, zarówno Stowarzyszeniu Pro Patria jak i wszystkim przybyłym, za pamięć oraz szacunek dla wydarzeń sprzed 154 lat. Podkreślił także zaangażowanie mieszkańców ziemi gąbińskiej w ten największy zryw niepodległościowy w naszej historii. To przecież z Gąbina pochodził członek powstańczego Rządu Narodowego a także działacz społeczny -  Franciszek Dobrowolski.

Następnym punktem obchodów był apel poległych, odczytany przez uczniów Gimnazjum w Dobrzykowie (gimnazjum jest opiekunem mogiły powstańczej na dobrzykowskim cmentarzu). Ważne wydarzenie stanowiła salwa honorowa oddana przez grupę rekonstrukcyjną – członków Stowarzyszenia Pro Patria (stroje użyczył ks. Grzegorz Mierzejewski z parafii Mochowo) a także odśpiewanie Hymnu Państwowego. Uroczystość zakończyła się pokazem pirotechnicznym oraz ogniskiem, gdzie wszyscy uczestnicy, niczym styczniowi powstańcy, mogli się rozgrzać, zjeść ciepły posiłek oraz podyskutować o historii.

Powstanie Styczniowe było największym tego typu zrywem narodowym w polskiej historii. Swoim zasięgiem objęło znaczną część ówczesnej Kongresówki (część zaboru rosyjskiego) a także dawnego ks. Litewskiego. Wybuch powstania przyspieszyło masowe wcielanie do rosyjskiej armii Polaków, mające na celu zneutralizowanie niepodległościowego wrzenia w narodzie. Wybuchło ono 22 stycznia 1863 roku. Miało charakter partyzancki. W odróżnieniu od zrywu z 1830 roku, Polska nie posiadała regularnej armii a jedyną bronią jaką dysponowali walczący były cywilne strzelby, kosy, szable i uzbrojenie zdobyte w rosyjskich magazynach. Powstańcy kryli się po lasach, napadali na carskie patrole oraz konwoje wojskowe i zaopatrzeniowe. Walki trwały do października 1864 roku i zakończyły się klęską Polaków. W odwecie za powstanie, Rosja rozpoczęła intensywną rusyfikację oraz szykany w stosunku do polskiej ludności. Przerwał je wybuch I wojny światowej w 1914 roku.

Powstanie Styczniowe nie ominęło swoim zasięgiem ziemi gąbińskiej. Liczne oddziały powstańcze, kryjące się po okolicznych lasach atakowały rosyjskie posterunki i punkty logistyczne. Już w pierwszych dniach powstania miał miejsce atak Polaków na wojska carskie, stacjonujące w Gąbinie. Atak odparto, jednak Rosjanie wycofali się do Dobrzykowa. Walka podjazdowa trwała przez cały 1863 i cześć 1864 roku.  Bitwy i potyczki toczono m.in. w Gąbinie, Czermnie, Strzemesznie, Sannikach, Dobrzykowie, Kunkach, Szczawinie Kościelnym, Słubicach, Ciechomicach. Walki miały różnoraki przebieg. Pod Strzemesznem 2 listopada 1863 roku,  powstańcy rozbili prawie cały oddział kawalerii kozackiej. Uratowały go dopiero przybyłe posiłki rosyjskie. Z kolei w bitwie pod Kunkami, 15 maja 1863 r. siły polskie w liczbie 260  osób zaatakowane zostały przez piechotę i kawalerię wroga. Mimo przygniatającej przewagi, Rosjanie nie mogli przebić się przez powstańcze linie obronne. Walka trwała ponad dwie godziny i zakończyła wycofaniem Polaków. W bitwie zginęło wielu powstańców w tym jeden z dowódców lokalnych oddziałów – Józef Łakiński.  Spoczywają oni w mogiłach powstańczych m.in. w Dobrzykowie. Walki w rejonie Gąbina wygasły w lutym 1864 roku. 

Zryw niepodległościowy spotkał się  z dużym poparciem okolicznej ludności. Powstańców wspomagały również władze Gąbina z Burmistrzem Stanisławem Dymińskim i pracownikami administracji. Po powstaniu przyszedł czas represji. Mieszkańców Gąbina i okolic siłą wcielano do rosyjskiego wojska, część osób zesłano na Syberię. Ziemia gąbińska była również świadkiem licznych egzekucji.  

Przykładem represji caratu była  sytuacja Eweliny Pruszakowej z Kunek. Jako działaczka niepodległościowa, wyrokiem sądowym, została  zesłana na Syberię, majątek zaś skonfiskowano a potem spalono. Jej prawnuk – Jan Pruszak jest wybitnym polskim dyrygentem. W latach 1980-1988 był dyrektorem Orkiestry Polskiego Radia. Mówi Jarosław Domagała, dyrektor Szkoły Muzycznej I Stopnia w Gąbinie oraz pasjonat dziejów i kultury tej części Mazowsza.

Stowarzyszenia Pro Patria­ – organizator uroczystości w Dobrzykowie, powstało w 2014 roku. Organizacja zrzesza sympatyków historii, tradycji narodowej oraz patriotów pielęgnujących pamięć o lokalnych wydarzeniach historycznych. Pro Patria aktywnie działa nie tylko w sferze publicznej, organizując rocznice, obchody i inne wydarzenia związane z naszą tożsamością narodową. Duże sukcesy odnosi także w Internecie, publikując filmy reportażowe i dokumentalne o historii ziemi gąbińskiej. 

opracowanie: W. Olszewski
fot. A. Świerzyński

• Poprzednia
• Następna