W dniach 9-19 października Gombin Jewish Historical and Genealogical Society zorganizowało kolejną wyprawę do Polski. Potomkowie przedwojennej, żydowskiej społeczności Gąbina odwiedzili miejsca pamięci w tym również nasze miasto.
W czwartek 16 października grupa dwudziestu osób, głównie ze Stanów Zjednoczonych oraz Szkocji przybyła na gąbińską starówkę by spotkać się z mieszkańcami Gąbina. Na spotkanie przybyła również młodzież z Zespołu Szkół im. Stanisława Staszica. Burmistrza Miasta i Gminy Gąbin reprezentował inspektor ds. organizacji pozarządowych i współpracy międzynarodowej Wojciech Olszewski.
Podczas kilkudniowej wizyty potomkowie dawnych mieszkańców Gąbina uczestniczyli w spacerze historycznym śladami swoich przodków. Trasa spaceru prowadziła m.in. przy zabytkowych pomnikach i ulicach zamieszkałych dawniej przez społeczność żydowską. Przewodnikami byli Anita Brush, Wojciech Wasilewski i Karen Wasilewska. Wsparcia merytorycznego udzielili im również członkowie Fundacji Nobiscum z Płocka, Piotr i Gabriela Dąbrowscy. Warto wspomnieć, iż dzięki staraniom fundacji, udało się ustalić miejsce zamieszkania kilku rodzin: Bolów, Chajów, Perczaków, Stupajów, Mańczyków, Pindków, Tatarków, Wyspów, Grynbaumów, Ryzmanów i Ettingerów.
Po południu grupa udała się na gąbiński cmentarz żydowski, gdzie obejrzała odrestaurowaną macewę rabina Szapiro, zmarłego w latach 30. XIX wieku. Podczas niszczenia cmentarza przez Niemców, tablica okazała się za ciężka do transportu. Niemcy zostawili więc przewróconą macewę, tam gdzie stała. Dzięki staraniom Wojtka Wasilewskiego obiekt został ponownie osadzony w ziemi, wyczyszczony i gruntownie zabezpieczony.
Na cmentarz (potocznie zwany kiercholem) przybyli także mieszkańcy Gąbina. Był wśród nich m.in. proboszcz ks. kanonik dr Dariusz Piskorski, który podkreślił istotę jedności między naszymi narodami, jako tymi – którzy żyli razem wiele setek lat i wierzą w tego samego Boga. Inspektor Wojciech Olszewski zapalił znicz przy lapidarium i wręczył przedstawicielom Gombin Society pamiątkowy adres od Burmistrza Krzysztofa Jadczaka. Został on odczytany przez prezes Anitę Greenbaum Brush. Społeczność żydowska zostawiła także 21 kamieni – symbolizujących ponad 2100 Żydów z Gąbina, zamordowanych przez Niemców w obozie koncentracyjnym w Chełmie nad Nerem. Odmówiony został także kadisz – żydowską modlitwę za zmarłych.
Wizyta w październiku 2025 roku wpisuje się w wieloletnią tradycję spotkań potomków gąbińskich Żydów z lokalną społecznością. Pierwsze spotkanie miało miejsce pod koniec lat 90 XX wieku. Kolejne odbyło się w 2002 r. Latem 2018 r. grupa z USA odwiedziła Gąbin, zwiedzając miejsca pamięci i oglądając film dokumentalny o zburzonej synagodze. Kolejna wyprawa do Gąbina odbyła się 19 maja 2019 r. Przybyli goście wraz z mieszkańcami miasta odwiedzili cmentarz żydowski, gdzie odmawiano kadisz, zaś Towarzystwo Miłośników Ziemi Gąbińskiej przekazało zachowaną macewę upamiętniającą gąbińską społeczność żydowską. Dwa lata później, 9 czerwca 2021 r. odsłonięto tablicę pamiątkową w parku na starówce Gąbina z udziałem potomków żydowskiej gminy łączących się online z miastem z Nowego Jorku, Los Angeles, Londynu, Izraela i Urugwaju. W roku 2022, w osiemdziesiątą rocznicę likwidacji gąbińskiego getta, przygotowano obchody przy ul. Strażackiej, skąd Niemcy wywozili społeczność żydowską Gąbina do obozu koncentracyjnego.
Gombin Society od 2022 roku współpracuje z Zespołem Szkół im. Stanisława Staszica w Gąbinie. W ramach partnerstwa organizowane są lekcje i warsztaty poświęcone historii lokalnej społeczności żydowskiej. materiałów historycznych i dyskusje z ekspertami miały pogłębić świadomość młodzieży na temat wielokulturowej przeszłości ich małego miasta.
Uczestnicy październikowego spotkania podkreślali, że wizyta służy budowaniu mostów, dialogowi oraz pielęgnowaniu pamięci o dawnych mieszkańcach Gąbina. Jak zauważył w maju 2019 r. przedstawiciel samorządu Miasta i Gminy Gąbin Wojciech Olszewski: „Dziękujemy wam przede wszystkim za pamięć, która mimo wielu tysięcy kilometrów […] cały czas trwa w waszych sercach i nie pozwala zapomnieć o wojennej tragedii tego miasta”. Słowa te dobrze oddają znaczenie październikowej wizyty – dzięki takim inicjatywom lokalna społeczność polska i potomkowie żydowskich mieszkańców Gąbina mogą wspólnie dbać o pamięć i dziedzictwo .
Opracowanie: W. Olszewski
źród. fot.: https://www.facebook.com/groups/gombinsociety
