W 2025 roku Towarzystwo Miłośników Ziemi Gąbińskiej (TMZG) obchodzi jubileusz 50-lecia swojego istnienia. W sobotę 7 czerwca w budynku dawnego sądu grodzkiego w Gąbinie przygotowane zostały obchody jubileuszowe, które były okazją do podsumowania pięciu dekad działalności stowarzyszenia.
Spotkanie otworzyła Prezes Anna Ostrowska oraz Burmistrz Krzysztof Jadczak, który objął wydarzenie swoim patronatem. Dziękując za pięć dekad nieprzerwanej pracy, podkreślił znaczenie towarzystwa dla kultywowania lokalnej historii, kultury i dziedzictwa, tak bogatego w wydarzenia oraz sławne postacie.
W obchodach oprócz członków i sympatyków Towarzystwa Miłośników Ziemi Gąbińskiej uczestniczyli także zaproszeni goście. Samorząd Miasta i Gminy Gąbin reprezentowali Burmistrz Krzysztof Jadczak oraz Sekretarz Gminy Joanna Stańczak. W zastępstwie Marszałka Województwa Mazowieckiego, Adama Struzika (honorowego członka TMZG) obecny był Michał Dylicki zaś starostę płockiego reprezentował Wicestarosta Waldemar Zawadzki. Wśród gości znalazł się również ks. kanonik Jerzy Drozdowski, wieloletni przyjaciel Towarzystwa oraz dawny proboszcz parafii Gąbin.
Ważnym punktem obchodów była prezentacja, przedstawiająca historię Towarzystwa Miłośników Ziemi Gąbińskiej. Omówił ją Lech Łukaszewski, wiceprezes stowarzyszenia oraz syn pierwszego prezesa TMZG, Zbigniewa Łukaszewskiego.
W czasie uroczystości głos zabrali zarówno członkowie TMZG jak i zaproszeni goście. Burmistrz Krzysztof Jadczak podkreślił wielką rolę, jaką stowarzyszenie odgrywa wśród społeczności Gąbina, archiwizując materiały i pamiątki oraz ocalając od zapomnienia wiele historii i postaci. Z okazji jubileuszu samorząd Miasta i Gminy Gąbin przekazał na cele statutowe TMZG 5 tys. zł, wspierając tym samym dalszą działalność stowarzyszenia. Warto podkreślić, iż siedziba Towarzystwa, kamienica Stary Rynek 6, dzięki staraniom burmistrza i całego samorządu została odrestaurowana w 2018 roku, co pozwoliło zabezpieczyć zbiory oraz rozwinąć perspektywy rozwojowe stowarzyszenia a także Społecznego Muzeum Ziemi Gąbińskiej. Podziękowania i gratulacje złożyła także dr Bogumiła Zalewska-Opasińska, wieloletni dyrektor Szkoły Podstawowej w Dobrzykowie, historyk oraz osoba wspierająca działania TMZG.
Podczas uroczystości stowarzyszenie zostało odznaczone medalem Pro Masovia, wyróżnieniem przyznawanym przez Marszałka Województwa Mazowieckiego za wybitne zasługi na rzecz rozwoju Mazowsza.
Zwieńczeniem spotkania był jubileuszowy tort oraz poczęstunek dla przybyłych gości. Uroczystości były częścią dwudniowych obchodów.
W niedzielę 8 czerwca przygotowano uroczyste nadanie imienia rondu przy ul. Wspólnej imieniem Natalii Wołowskiej. Inicjatorem było oczywiście Towarzystwo Miłośników Ziemi Gąbińskiej. W kościele parafialnym w Gąbinie odprawiona została także Msza Święta w intencji zmarłych i żyjących członków TMZG oraz Sławoja Felicjana Składkowskiego i jego małżonki z okazji 140. rocznicy urodzin.
Towarzystwo Miłośników Ziemi Gąbińskiej (TMZG) zostało powołane w 1975 r. z inicjatywy lokalnych pasjonatów historii i nauczycieli. Jego pierwszym prezesem został Zbigniew Łukaszewski, polonista z Liceum Ogólnokształcącego w Gąbinie. Od początku celem Towarzystwa było gromadzenie dokumentów i pamiątek historycznych oraz popularyzacja wiedzy o regionie gąbińskim. Członkowie organizowali sympozja popularno-naukowe i wystawy poświęcone ważnym wydarzeniom i postaciom z dziejów Gąbina (m.in. powstaniu styczniowemu). W roku 1988 dzięki staraniom stowarzyszenia udało się odbudować grób nieznanego żołnierza w gąbińskim parku, zniszczony podczas wojny przez niemieckiego okupanta. Do końca lat 80. TMZG działało bez własnej siedziby – korzystało m.in. z pomieszczeń miejskiego ratusza, Gminnego Ośrodka Kultury czy szkoły – jednak w styczniu 1989 r. władze gminy przekazały Towarzystwu dwa pokoje w zabytkowej kamienicy Stary Rynek 6. Lokale zostały odnowione przez społeczników i umożliwiły przygotowanie pierwszych stałych ekspozycji pamiątek.
Po zmianach ustrojowych w Polsce TMZG jeszcze intensywniej zabiegało o poszerzenie działalności. Ważnym ogniwem działalności Towarzystwa stało się upamiętnianie Sławoja Felicjana Składkowskiego – ostatniego premiera II RP, urodzonego w Gąbinie. Już w styczniu 1992 r. zarząd stowarzyszenia wystąpił do samorządu o przemianowanie ulicy Świerczewskiego na ulicę Składkowskiego. W 1995 r. TMZG zorganizowało sesję popularno-naukową poświęconą jego postaci, w której uczestniczyli członkowie rodziny generała. W tym samym roku prezes Towarzystwa Anna Ostrowska osobiście wybrała się do Londynu, gdzie spotkała się z wdową po Składkowskim, Jadwigą Dołęga-Mostowicz Składkowską. W wyniku tych starań TZMG otrzymało od niej dużą kolekcję dokumentów i pamiątek rodzinnych. 11 listopada 1995 r. wmurowano też pamiątkową tablicę poświęconą miejscu urodzin gen. S. Składkowskiego. Dzięki wsparciu samorządu gminy Towarzystwo uzyskało w 1996 r. dodatkowy lokal w tej samej zabytkowej kamienicy – co pozwoliło urządzić większą ekspozycję poświęconą pamięci generała.
Wiosną 1999 r. zrodził się pomysł utworzenia w Gąbinie Muzeum Ziemi Gąbińskiej. W maju 1999 r. stowarzyszenie otworzyło Społeczne Muzeum Ziemi Gąbińskiej im. Sławoja Felicjana Składkowskiego w kamienicy przy Starym Rynku 6 (miejsce urodzin generała). Placówka ta, prowadzona przez TMZG, prezentuje stałą ekspozycję poświęconą generałowi Składkowskiemu. W muzeum zgromadzono unikalny zbiór pamiątek i dokumentów rodzinnych – dary przekazane przez wspomnianą Jadwigę Składkowską i jej spadkobierców – m.in. fotografie, rękopis pamiętnika i rzeczy osobiste ostatniego premiera. Eksponaty muzeum prezentowane były także poza Gąbinem – w 2016 r. część zbiorów dotyczących Składkowskiego pokazano w Bibliotece Uniwersyteckiej w Toruniu na specjalnej wystawie. Oprócz ekspozycji stałej w Gąbinie, muzeum organizuje także czasowe wystawy i spotkania popularyzujące lokalną historię, m.in. sesje naukowe i prelekcje.
Obecnie TMZG nadal realizuje statutowe cele, rozbudowując formy działalności. Członkowie stowarzyszenia aktywnie współpracują z naukowcami i potomkami dawnych mieszkańców Gąbina. Wspólnie z Gombin Jewish Society Towarzystwo doprowadziło w połowie lat 90. do renowacji gąbińskiego kirkutu (cmentarza żydowskiego). W efekcie tych działań do zbiorów TMZG trafiły cenne dokumenty, zdjęcia a nawet film z 1937 r. obrazujący życie gąbińskich Żydów. W ten sposób Towarzystwo poszerzyło swoje archiwa o nowe materiały, tworząc w zbiorach oddzielną kolekcję dotyczącą wielokulturowego dziedzictwa miasta. W 2019 roku stowarzyszenie zorganizowało duże obchody 80. Rocznicy wybuchu II wojny światowej.
TMZG propaguje też wiedzę o różnych społecznościach dawnego Gąbina. W ramach programu „Spotkania z wielokulturowością” stowarzyszenie organizuje wystawy i prelekcje prezentujące historię gąbińskich Żydów, ewangelików i mennonitów. Takie inicjatywy podkreślają wielonarodowościową przeszłość Ziemi Gąbińskiej. Towarzystwo współpracuje z Muzeum Etnograficznym w Warszawie oraz lokalnymi szkołami i organizacjami (m.in. Ochotniczą Strażą Pożarną czy parafią), by edukować młodzież i mieszkańców. W styczniu oraz w maju 2025 r. TMZG wspólnie ze Związkiem Piłsudczyków Oddział Gąbin zorganizowało wieczornice historyczne, poświęcone powstaniu styczniowemu oraz hitlerowskiemu obozowi koncentracyjnemu Soldau w Działdowie.
Opracowanie: W. Olszewski
fot.: K. Świerczyńska, L. Łukaszewski
